Er is al heel veel geschreven over scheidsrechters in squash. We f weten wat de regels zijn, we hebben allemaal opvattingen hoe de regels moeten worden gelezen, we weten allemaal welke referees het kunnen en welke het nooit zullen leren. Kortom, over de uitvoering van het verschijnsel scheidsrechters weten we alles. Maar de fundamentele vraag wordt eigenlijk nooit gesteld: waarom is een scheidsrechter op aarde?

Ooit was ik bondscheidsrechter bij de hockeybond, nog steeds heb ik mijn ‘squashpapiertje’ en mag ik hier in de Duitse competitie af en toe tellen. Dan leer je geen fundamentele vragen stellen. Maar afgelopen week was ik weer eens jury-voorzitter (zeg maar hoofdscheidsrechter) bij motorraces op Assen. Dan komt die fundamentele vraag echt aan de orde. Daar is de opdracht namelijk heel duidelijk. Je weet precies waarom er een scheidsrechter nodig is. Op de plekken 1-10 staat de veiligheid van de deelnemers. Je neemt snel beslissingen en met vlaggen en lampen naast de baan kun je de coureurs informeren en hun risico’s inperken. Dat is van levensbelang. Daarna komt eerlijkheid. Niemand mag tegen de regels zondigen en daar een voordeel aan over houden. Op de derde plaats staat zorgen voor plezier van rijders en publiek door goed en snel te informeren. Ook het publiek langs de baan heeft, via een app, toegang tot alle informatie en tot alle genomen beslissingen en bijbehorende argumenten.

Als een coureur het niet eens is met een situatie of met een beslissing, kan hij naar de jury-voorzitter komen. Alleen racers doen dat niet. Die zoeken het samen op de baan uit. Iedereen heeft weleens geduwd en werd wel eens geduwd. Dat komt nu eenmaal voor. Toen de Nederlander Mickey van der Mark in2014 wereldkampioen werd in de Supersport klasse werd hij in de laatste race op de huid gezeten door Cluzel en Marino, twee Fransozen. Die deden alles (o.a. aanrijden, duwen, snijden en nog een paar dingen) om Van der Mark te laten vallen, want dan werd een Fransman kampioen. Iedereen zag het en de TV presentator vroeg na afloop aan Van der Mark of dat allemaal wel goed was? Geweldig zei Mickey: het was spannend en een mooie show. Het publiek heeft genoten en er was niks aan de hand. Geen appeals, geen klachten, geen formeel gedoe. De scheidsrechter kreeg geen rol.

Waarom is er bij voetballen een scheids? Omdat je die gebruiken kunt om een wedstrijd te winnen door middel van o.a. ‘schwalbes’, onnodige verzorging op het veld, vragen om een gele kaart, acterende coaches langs de lijn, zeuren tegen de vierde man, opspringen, ellebogen claimen, etc. De lijst is oneindig. Formule 1 races worden gewonnen in de pitlane, voetbalwedstrijden op de theaterschool. Veiligheid is voor de voetbalscheidsrechter een beperkt thema. Als zijn eigen veiligheid of status in gevaar komt, zwaait hij met een rode kaart. Maar overtredingen die tot invaliditeit kunnen lijden worden weggewuifd. Kortom de briefing aan de voetbalscheidsrechter gaat niet over veiligheid, niet over eerlijkheid en zeker niet over spelplezier voor spelers en toeschouwers.

We kunnen nu het waarom van de scheidsrechter in elke sport plaatsen op de lijn tussen motorracen en voetbal. Ook de squashreferee zit ergens op dat lijntje. Mijn angstige gevoel zegt dat de squashscheidsrechter veel dichter bij voetbal staat dan bij motorracen. De spelers staan vlak bij de voormuur en weten allebei precies of de bal ‘up’ of down was. Toch zoeken ze het niet samen uit. De scheids is hier de aangewezen persoon om met diens hulp een punt te kunnen stelen. Natuurlijk is het logisch dat ik de bal op de forehand langs de muur naar achteren speel in de rally. Maar als ik doe alsof ik naar de linkerhoek wil spelen, kan ik misschien een stroke claimen. Ook deze lijst is eindeloos. Als zogenaamde eerlijkheid alleen nog via regelgebruik en scheidsen tot stand komt, waar staat dan het woord sportiviteit nog voor? Jury-voorzitter bij races is een zware verantwoordelijkheid maar wel een hele leuke job. Dat geldt helaas niet voor de scheidsrechters in al die andere sporten.

Paul Turken
www.dewereldvolgenspaul.nl